2013 Birleşmiş Milletler tarafından ‘Kinoa Yılı’ ilan edildi. Kinoa Türkiye’de daha yeni yeni tanınıyor. Yaşlanmayı geciktirici etkisinden kanseri önleyici özelliğine, magnezyum eksiliğinden alerjik hastalıklara kadar her derde deva. Türkiye’de pek de tanınmayan kinoa nedir? Neden hayatımıza bu kadar geç girdi?
Nereden Geliyor?
Kinoa Latin Amerika’da 7 bin yıl önce İnkalar tarafından yetiştirilmiş bir tahıl türü. Güney Amerika’nın Batı Kıyısı’ndaki And Dağları bölgesinde yetişiyor. İnka Uygarlığı İspanyol istilasıyla yok edilmeye çalışılınca kedi pençesi, mantar türleri gibi pek çok faydalı bitkiler de yok edilmiş. Kinoa da bu yararlı bitkilerden sadece biri. Kinoa yok edilmeye çalışılsa da hiçbir zaman kullanımının önüne geçilememiş.
Kinoa bir dönem Güney Amerika halkı İnkalarının en önemli besin kaynağıymış. Hatta ilk hasadı imparator tarafından yapılacak kadar manevi değeri yüksekmiş. Mayaların uzun ömürlü olması ve bilgeliklerinin farklılığı, meditasyon ve enerji çalışmaları yeni yeni keşfedilmeye başlandı. Kinoanın sırrı da böylece ortaya çıktı. Modern tıp kinoayı uzun ve sağlıklı yaşayanları inceleyince daha da yakından tanıdı.
Türkiye Nere Satılıyor?
Özellikle Amerika’da son derece gözde olan ve yeni bir beslenme trendi olarak adlandırılan Kinoa henüz Türkiyede yeni yeni tanınıyor. İnternet üzerinden veya büyük marketlerden kinoa temin etmek mümkün.
Kinoa’nın Türkiye’de Ekimi
Çukurova yöresinde kuraklığa dayanıklı ve besleyici özelliğiyle bilinen Latin Amerika kökenli “Kinoa” bitkilerinin yetiştiriciliğine başlandığı bildirildi. Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü tarafından yapılan açıklamada, Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve 9 ülkenin dahil olduğu “Akdeniz Bölgesi Kuru Alanlarında Gıda Güvenliği için Sürdürülebilir Su Yönetimi” (SWUP-MED) projesi kapsamında Adana ve çevresinde kuraklığa dayanıklı bitki yetiştiriciliği için ilk adımların atıldığı belirtildi.
İklim Özellikleri Nelerdir?
Anadolu iklimine çok uygındur, gübre ve su problemi yok. En iyi verimi rakımı 1000
ila 4000 metre arasındaki yaylalık kıraç arazilerde veriyor. Dağ yamaçlarında ve ovalarda verim değişmiyor. Bu bitki her türlü toprağa uyum sağlamasıyla ünlü…
“Kinoa” makineli tarıma son derece uygun… “Kırmızı süpürge otu” görünümündeki “kinoa” nın bulgur tanesi büyüklüğünde olan ve opak boncuk tanelerini andıran tohumları ya doğrudan ya da öğütülerek kullanılıyor. Tadı buğday ile pirinç arasında. “Kinoa” nın 1 kilosunda yaklaşık 200 gram protein bulunuyor. Bu özellik bitkinin yüzde 20′ sinin protein içeriğine sahip olması demek… Pirinçten üç, buğdaydan ise iki misli daha fazla protein ihtiva ediyor. “Kinoa” başta “Konya Ovası” olmak üzere “Toroslar” ın kuzeye bakan sarp yamaçlarında ve “Doğu Anadolu” nun tüm yüksek platolarında yetişebilecek bir bitki.
Halen ziraat fakültelerimizde bu konuda çalışma yapılıyor mu bilmiyorum ama ABD Tarım Bakanlığı bu tahılın yüksek miktarlarda ithaline izin verirken olası bir krize karşı yaygın yetiştiriciliğini teşvik ediyor. Bugün 10 Amerikalı tüketiciden 5′i “Kinoa” nın ne olduğunu biliyor. Bir bölümü tercihen bu bitkiden hazırlanmış unları ve makarnaları tüketiyor.
“Kinoa” nın beslenmedeki üstünlüğü bir tarafa sağlığa da oldukça yararlı. Demir, magnezyum ve çinko açısından epey zengin…
Birçok Hastalığı Önlüyor
Tam tahıllarda genelde hayvanlarda bulunan amino asitler yok ya da yok denecek kadar azdır. Kinoa ise adeta hayvansal gıda kaynakları kadar değerli tek tahıl. Süt, yoğurt, tavuk, et gibi hayvansal ürünlerde bulunan amino asitler, ayrıca ete yakın hatta filizlendirilmişse etten bile daha kıymetli protein emilim gücü var. Buğdaydan iki misli, pirinçten de çok daha fazla tahıl içeriyor. Susam ailesinden gelen kinoa aynı zamanda bir magnezyum kaynağı. Modern çağda rafine yağlar tüketiyoruz. Bu nedenle sık sık magnezyum eksikliğiyle karşılaşıyoruz. Birçok kişi adet sancıları, ödem, şişlik, yüksek tansiyon problemi yaşıyor. Kinoa tüm bunlara birebir. Magnezyum deposu olduğu için birçok hastalığın da önüne kinoa ile geçilebiliyor.
Yaşlanmayı Geciktiriyor
Kinoanın en önemli özelliği süper oksit dismutaz enzimi içermesi. Bu enzim yaşlanmayı geciktiriyor, cildi yıpranmaya karşı koruyor. Doku yenilenmesini sağlarken, serbest radikallerin verdiği zarardan modern yaşamın hücreleri hırpalamasına kadar koruyor. Böylece çağın veremi denilen kanser hastalığını da önlemiş oluyor. Kinoa içeriğindeki lignin hormonunun sebep olduğu kanser türlerine karşı da koruyor. Meme kanserini önleyici özelliğe sahip; kalbi de kuvvetlendiriyor. Kuersetin adlı madde de kinoayı vazgeçilmez kılıyor. Kuersetin anti oksidan olmasının yanısıra, bahar alerjilerine karşı da iyi bir destek. Gluten tahıllarda bulunan ve un yoğurulduğunda hamura yapışkan formu veren proteindir. Bu sayede hamur maya tutar. Çölyak hastaları glutene karşı alerjiktir. Unlu mamüller tükettiklerinde sorunlar yaşayabilirler. Kinoa gluten içermediği için alerjisi olanların protein ve karbonhidrat ihtiyaçlarını karşılıyor.
Tadı Nasıl, Nasıl Tüketilmeli?
Kinoa bulgur kıvamında bir tahıl olduğu için Türk damak tadına çok uygun. Baskın bir tadı ya da kokusu yok. Kendine özgün bir aroması var. Haşlandıktan sonra salatalara eklenerek soğuk da yenilebiliyor. Aynı zamanda sebze, et, balık, tavuk gibi yemeklere hoş bir tat veriyor. Kinoa pilavdan salataya kadar birçok yemeğe yakışıyor. Çorbaların içerisine konulabiliyor. Kavurup iri iri dövüldüğünde müslilere katılabiliyor. Un haline getirilirse, kurabiye, kek, hamur işlerinde, ekmek yapımında kullanılabiliyor. Garnitür olarak ise yemeklere lezzet veriyor. Taze soğan, nar ekşisi, maydanoz, domates ile kısır gibi yapılırsa çok lezzetli oluyor. Kuskus gibi pişirilip hafif sade yağ ile döndürülüp pembeleşene kadar çevirilirse de yemek gibi yenilebiliyor.
Besin Değerleri Ne?
100 gram kinoada 372 kalori var. 5.80 gram yağ, 69 gram karbonhidrat, 6 gram lif içeriyor. Bu nedenle de yağ bakımından fakir. A, B, C, D ve K gibi neredeyse tüm vitaminleri içeren kinoada kolesterol yok. 100 gram kinoanın bazı türlerinin yüzde 20’si protein.
Kimler Tüketiyor?
Kinoa zengin protein kaynağı olduğu için vegan beslenenler için ideal. Yüksek demir içerdiği için de demir eksikliği nedeniyle kansızlık problemi yaşayanlar kinoayı sıklıkla tüketebiliyor. Kinoa kabızlık çekenlere de tavsiye ediliyor. Peru ve Bolivya’dan ithal edilen kinoa Avrupa ve Amerika’da birkaç yıldır büyük ilgi görüyor.Yurt dışında marketlerden sağlıklı ürün satan mağazalara kadar her yerde bulunabiliyor. Yurt dışına gidenlerin keşfettiği kinoanın Türkiye’de henüz kullanımı yaygın değil ama faydalarına bakılırsa yakında her yerde bulunabilecek gibi görünüyor...