Çeltikte sorun olan yabancı otlarından atkuyruğu hariç diğerleri tek çenekli yabancı otlardır. Darıcan ve yabani darı sadece tohumlarıyla, diğerleri tohum, rizom ve stolonlarıyla ürerler. Kışı toprakta rizom veya tohum halinde yahut ürün içinde tohum olarak geçirirler. Yabancı otlar İlkbaharda havaların ısınmasıyla gelişmeye başlayıp, Haziran ve Temmuz sonuna kadar çeltik tavalarını istila ederler. Ülkemiz çeltik tarımında sorun olan önemli bazı yabancı otlar aşağıda gösterilmiştir.
Çeltikte zararlı olan yabancı otların yayılışları; sulama, sel suları ve hasat sonrası hayvan otlamalarıyla olduğu gibi bulaşık tohum ve yanmamış çiftlik gübrelerinin kullanılması, toprak aletleri, harman makineleri ve rüzgârla olabilmektedir.
DARICAN (Pirinç otu-Çinek otu-Dineba)
Özellikleri : Tek yıllık, dar yapraklı, otsu, taban ve sulak arazilerde yetişir.
KIZ OTU (Afacan-Venüs otu)
Özellikleri : Tek yıllık, dar yapraklı, otsu, su içerisinde bulunur ve yaprakları su üzerinde yaşar.
ESMER VENÜS OTU
Özellikleri : Tek yıllık, dar yapraklı, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su üstünde yaşar.
DİP OTU
Özellikleri : Tek yıllık, geniş yapraklı, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su altında yaşar.
KURBAĞA KAŞIĞI (Geniş yapraklı su sinir otu-Çobandüdüğü)
Özellikleri : Çok yıllık, dar yapraklı, otsu, su içerisinde bulunur ve yaprakları su üzerinde yaşar.
BARAJ OTU
Özellikleri : Tek yıllık, otsu, çeltik tarlalarında problem oluşturur.
TOPALAK (Kokulu topalak-Topalan-Gece biten)
Özellikleri : Çok yıllık, otsu, taban ve sulu alanlarda bulunur.
KOFALIK (Sivri deniz sazı)
Özellikleri : Çok yıllık, dar yapraklı, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su dışında yaşar.
HASIR OTU (Dar yapraklı kedi kuyruğu-Berdi otu)
Özellikleri : Çok yıllık, dar yapraklı, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su dışında yaşar.
DENİZ DİLİ (Kındıra, Geniş yapraklı kanal otu)
Özellikleri: Çok yıllık, otsu, çeltik tarlalarında su altında yaşar.
SU MENEKŞESİ (Bataklık gülü, sığır sazı)
Özellikleri: Çok yıllık, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su dışında yaşar.
AYAK OTU (Sivri ayak otu, Sina ayak otu, Bataklık ayak otu)
Özellikleri : Çok yıllık, otsu, çeltik tarlalarında yaprakları su dışında yaşar.
Zarar şekli
• Çeltik tarlalarındaki yabancı otların zararı, besin maddesi, su sarfiyatı, ışıklanma ve kaplama alanı işgal bakımından rekabet temeline dayanır. Yabancı otların gelişme yetenekleri kültür bitkisine nazaran yüksek olduğundan, genellikle çeltikler bu yarışmaya dayanamaz seyrelirler, gelişmeleri cılız ve bodur kalır, kardeşlenme az olur alınan ürün istenilen düzey ve nitelikte olmaz. Yabancı ot mücadelesi yapılmaksızın çeltik tarımı düşünülemez.
• Çeltik tarımına yeni açılmış alanlar dışında yabancı ot mücadelesi yapılmaksızın çeltik ziraatını düşünmek mümkün değildir. Yabancı otların çeltiklerde meydana getireceği zarar, tavalardaki ot türlerine, yoğunluklarına ve çevre koşullarına bağlı olarak değişmeler gösterir.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
Toprak Hazırlığı
• Çeltik alanlarında yabancı ot mücadelesi ekim tavalarının hazırlanmasıyla başlar. İyi bir tohum yatağı yeknesak bir ürün elde etmek ve başarılı bir yabancı ot mücadelesi sağlamak için atılmış ilk adımdır.
• Çeltik su ile çok sıkı ilişkisi olan bir bitki olduğundan ekim tavalarının iyi tesviye edilmiş olması, bitkinin gelişme ve olgunlaşmasında iyi bir garantidir. Böyle alanlar daha az suluma suyunu ihtiyaç göstereceği gibi yabancı otların azalmasına da yardım eder. Drenaj daha iyi ve su seviyesi daha yeknesak olur. Ayrıca iyi tohum yatağı ve kolay hasat, ancak iyi tesviye edilmiş alanlarda mümkündür. Tavaları birbirinden ayıran tir veya setler arazinin meyli yönünde birbirine paralel uzanmalıdır. Tirler 15–20 cm derinliğinde bir su seviyesini tutacak yükseklik ve sağlamlıkta olmalıdır.
• Yaz ve sonbahar sürümü yapılan yerlerde, ekimden önce tavalardaki yeşil bitki örtüsünü diskli bir pullukla bozmak ot popülasyonunu önemli derecede azaltır.
Temiz Tohum
Kullanılan çeltik tohumunun yabancı ot tohumlarından arınmış olması gerekir. Aksi halde bu tohumlar çeltikle birlikte tarlaya
yerleşir ve ileriki yıllarda o alanda sorun haline gelebilir.
Ekim Nöbeti
Çeltik ziraatında iyi düzenlenmiş bir münavebe sistemi çeltik verimini arttırdığı gibi yabancı otların tarlaya yerleşerek sorun haline gelmesine de engel olur. Bir tarlaya uzun yıllar arka arkaya çeltik ekmek aerob çalışan bakteri yoğunluğunu çok düşürür ve bu olay
tarlaların ürün verme gücünü gittikçe azaltır.
Çeltik tarımında uygulanacak ekim nöbeti sistemi, bölgenin iklim, toprak ve ekonomik koşullarına bağlıdır. Çeltik tarımında ileri ülkelerde, ekim nöbetine geniş ölçüde bağlı kalarak, birim alandan alınan ürün önemli derecede arttırılmaktadır.
Mekanik Mücadele
Yabancı otların Toprak İşleme Aletleriyle İmhası
Yazdan veya sonbaharda hazırlanan çeltik yerleri ilkbahara girerken oluşan yeşil ot örtüsünün toprak işleme aletleriyle (pulluk, diskli aletler vs.) yok edilmesi daha sonraki dönemler için yabancı ot popülasyonunu önemli derecede azaltır.
Yabancı ot Tohum Tuzakları
Akarsulardan sulanan temiz yetiştirme alanlarının 1–2 sene gibi çok kısa bir zamanda çeltik yabancı otlarıyla kaplandığı görülür. Bunun nedeni akarsularla taşınan yabancı ot tohumlarının sulama suyu ile tarlaya girmesidir. Bu bulaşma yolunu, motopomptan suyun çıkış borusu önüne elekli torbalar koyup yabancı ot tohumlarını yakalamak ve zaman zaman çıkarıp bunları imha etmek
suretiyle önlemek mümkündür.
Yabancı otların Elle Toplanması
Çeltik alanlarında elle ot alınması eskiden beri uygulanan bir yöntemdir. Çeltikler 25–30 cm boylandıkları zaman tavalara işçi sokularak otlar toplattırılır. Bu devrede çeltikle yabancı otları (özellikle darıcan) birbirinden ayırt etmek oldukça zor olduğundan bu işlerden anlayan işçilerin bulunması gerekir. Elle ot temizliği fazla iş gücü gerektirdiğinden yabancı ot populasyonunun yoğun olduğu ekim alanlarında pahalı bir yöntemdir. Ayrıca zamanında işçi temin edilmemesi ve tavalara giren işçilerin çeltiklerin bir kısmını çiğneyip kırması gibi sakıncaları da vardır.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanının Tespiti
Çeltik alanlarında birinci derecede sorun olan yabancı ot darıcandır Darıcan haricindekilerin oluşturduğu grup ise yer yer sorun olmaktadır. Uygulamanın hedefi Darıcan ise önerilen herbisitlerden biri seçilerek Darıcanın 2–5 yapraklı döneminden kardeşlenme başlangıcına kadar olan devrede uygulanmalıdır. Darıcanla birlikte diğer yabancı otlar da sorun yaratıyorsa onlara etkili uygun herbisit seçilerek uygulanır.
İlaçlama Tekniği
İlaçlamada kullanılacak su miktarı, kullanılacak herbisite ve alete göre değişmektedir. Dekara kullanılacak su miktarı önceden kalibrasyon yapılarak belirlenmelidir.
Kuruya Yapılacak Uygulamalar
Çeltik tavalarındaki sular herbisit uygulamasına geçmeden önce boşaltılır. 24–36 saat beklenir, bu süre içinde tavaların sağında solunda kalmış su birikintileri de kaybolur. Uygulama yapıldıktan 48 saat sonra tavalara su verilir. Bu su verme işlemi ilk 4 günde yavaş, 5. günde baskın şeklinde, su seviyesi 15–20 cm ye çıkarılır ve bu seviyede 15–20 gün devamlı ve sabit tutulur.
Suya Yapılacak Uygulamalar
Tavalardan suyu boşaltmaya gerek yoktur. Ancak burada önemli olan tavalardan dışarıya su akıntısının asgariye indirilmesidir. Tavalardaki 8–12 cm kalınlıkta durgun suya, granül bitki koruma ürünleri elle, sıvı bitki koruma ürünleri ise pülverizatör ile atılır ve 7–10 gün su akıntısı en az seviyede tutulduktan sonra, normal su düzenine geçilir.